Okres ten to czas największego i najkrwawszego konfliktu zbrojnego w historii, rozpoczętego atakiem III Rzeszy Niemieckiej na Polskę w dniu 1 września 1939 (operacja Fall Weiss). Wojna w Europie zakończyła się kapitulacją Berlina w dniu 2 maja 1945 roku oraz podpisaniem aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej w dniu 8 maja 1945 roku. W kraju działania zbrojne prowadziły oddziały partyzanckie, zorganizowane jako wojsko konspiracyjne, wchodzące w skład struktur polskiego państwa podziemnego. Wielu Polaków walczyło także w armiach koalicji antyhitlerowskiej i oddziałach partyzanckich okupowanych państw. Mieszkańcy Cieślina brali czynny udział w walce z najeźdźcą, walcząc na froncie oraz w miejscowych oddziałach partyzanckich, składając przy tym często ofiarę życia. Cieślin przez cały okres okupacji wchodził w skład Generalnego Gubernatorstwa, granicząc praktycznie z terenami wcielonymi do Rzeszy Niemieckiej (granica na Białej Przemszy w Kobylicy najbliżej). Wieś należała do dystryktu krakowskiego, w powiecie miechowskim. Jako Kreis Miechów składał się z byłego powiatu miechowskiego oraz z części powiatów pińczowskiego i olkuskiego. Władzę sprawował tu landrat czyli starosta, od 1940 r. tzw. Kreis-Hauptman. Na ludność nakładano duże obowiązkowe dostawy żywności, które ściągano stosując policyjne metody. Za nieoddawanie kontyngentów umieszczano w zbiorczych obozach karnych lub wobec braku własnej siły roboczej masowo wywożono Polaków na roboty do Rzeszy.
Chronologicznie informacje historyczne odnoszące się do tego okresu:
– 05.09.1939 – wkroczenie wojsk niemieckich do Cieślina i innych okolicznych wsi.
– 05/06.09.1939 – w odwecie za otwarcie ognia z karabinu podczas wkraczania wojsk niemieckich do Cieślina przez jednego z żołnierzy wycofującego się oddziału wojsk polskich, odpoczywającego na „księżej łące”, Niemcy zgonili wszystkich mieszkańców Cieślina do kościoła i zamknęli kościół. Zgromadzeni wewnątrz świątyni ludzie, spodziewając się najgorszego (spalenia w kościele), całą noc spędzili na modlitwie przed figurą Madonny z Dzieciątkiem. Wczesnym rankiem 06.09.1939 roku z niewyjaśnionego powodu, drzwi kościoła zostały otwarte i mieszkańcy mogli powrócić do swoich domów.
– 18.09.1939 – w wyniku ran postrzałowych zadanych w dniu 05.09.1939 roku przez niemieckiego okupanta, umiera Stanisław Dąbrowski (ur. 02.02.1917 r. w Cieślinie, s. Franciszka i Feliksy zd. Mazur). Jest to pierwsza ofiara II wojny światowej na terenie Cieślina.
Grób 3 nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 roku. Pomnik zrekonstruowano na cmentarzu w Cieślinie staraniem ŚZŻ AK i Gminy Klucze w 2008 roku.
– 26.10.1939 – na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z dnia 12 października 1939 r. (z mocą obowiązującą od 26 października 1939 r.), Cieślin znalazł się na terenie Generalnego Gubernatorstwa (czasem zwanego Generalna Gubernia, w skrócie GG; niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete, dosłownie Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich). Wchodził w skład dystryktu krakowskiego w powiecie miechowskim (Kreis Miechow). W skład Kreis Miechow weszło 2/3 byłego powiatu olkuskiego oraz powiaty miechowski i pińczowski. Gminy i sołectwa to jedyne jednostki samorządowe pozostawione w Generalnym Gubernatorstwie bez zmian. Cieślin w okresie okupacji należał do gminy Dłużec.
Mapa niemiecka z 1944 roku (pas Żarki – Jędrzejów – Olkusz – Miechów) z zaznaczoną granicą pomiędzy Generalną Gubernią i Rzeszą (fragment).
– 09.12.1940 – w niemieckim obozie Braunschweig (Oflag XIB Braunschweig) zmarł mieszkaniec Cieślina, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku, Bronisław Pielka. Zmarły urodził się w Cieślinie w dniu 24.08/06.09.1909 roku, jako s. Piotra i Katarzyny zd. Gałszczyk (prywatnie był stryjem ks. Pawła Pielki).
– 1940 – z „Getreide Kontingent-Ewidenz für das Jahr 1940. Kreis Miechów, Gemeinde Dłużec, Dorf Cieślin” („Zestawienie kontyngentu zboża za rok 1940. Powiat Miechów, Gmina Dłużec, Wieś Cieślin”) dowiadujemy się, że w Cieślinie gospodarzyli wówczas: 1. Mędrek Jan (4 osoby w rodzinie), 2. Panicz Władysław (6), 3. Syguła Adam (8), 4. Siński Władysław (2), 5. Milka Jan (4), 6. Płonka Stefan (6), 7. Płonka Stanisław (2), 8. Półkoszek Katarzyna (8), 9. Kowalski Franciszek (6), 10. Sięk Franciszek (4), 11. Bromek Szczepan (4), 12. Szczepara Bronisława (2), 13. Mędrek Marianna (4), 14. Polan Jan (7), 15. Kowalski Jan (4), 16. Kowalski Władysław s. Jana (5), 17. Półkoszek Jan (6), 18. Bromblik Roman (5), 19. Polak Walenty (4), 20. Bromblik Ignacy (6), 21. Grzegorczyk Roman (5), 22. Mól Stanisław (4), 23. Mól Bolesław (3), 24. Mól Roman (4), 25. Dąbrowski Franciszek s. Jana (3), 26. Dąbrowski Jan (5), 27. Dąbrowski Franciszek s. Antoniego (6), 28. Pielka Jan (10), 29. Pielka Franciszek (4), 30. Pielka Katarzyna (4), 31. Bromblik Jan (6), 32. Szatan Franciszek (6), 33. Mazur Piotr (7), 34. Siński Wincenty (6), 35. Kaszuba Tadeusz (4), 36. Pacia Stanisław (4), 37. Drabek Mieczysław (4), 38. Panicz Teofil (7), 39. Baran Jan (5), 40. Brodziński Jan (5), 41. Kowalski Roman (3), 42. Banyś Jan (2), 43. Majzer Władysław (4), 44. Kwiatkowska Waleria (11), 45. Płonka Franciszek (2), 46. Milka Franciszek (5), 47. Kowalski Władysław s. Feliksa (4), 48. Kowalski Feliks (2), 49. Mędrek Marianna (1), 50. Polan Petronela (1), 51. Parafia Cieślin (ks. Opałacz) (3), 52. Grzegorczyk Jan (4), 53. Półkoszek Adam (2).
– 20.09.1941 – od ostrzy niemieckich bagnetów ginie mieszkaniec Cieślina Władysław Paniczek (ur. 04/16.01.1897 r. w Kwaśniowie, s. Tomasza i Tekli zd. Brodzińska).
– 13.11.1941 – rekwizycja dzwonów św. Stanisław i św. Stanisław Kostka wykonanych w odlewni Bracia Felczyńscy w Kałuszu z kościoła w Cieślinie dokonana przez hitlerowskiego okupanta.
– 16.04.1942 – w trakcie nielegalnego przekraczania granicy między GG a Rzeszą Niemiecką w rejonie Golczowic, zastrzelona została przez niemieckich celników mieszkanka Cieślina Zofia Stajniak zd. Bromblik (ur. 25.01/06.02.1894 r. w Cieślinie, c. Jana i Julianny zd. Jurczyk). Osoba ta trudniła się handlem.
– 04.1942 – z połączenia grupy ZWZ–AK z osady fabrycznej Klucze, którą dowodził Stanisław Szreniawa ps. „Grom” z Kwaśniowa Górnego oraz istniejącego oddziału ZWZ–AK zorganizowanego przez harcmistrza Edwarda Michała Nowaka ps. „Jodła” z Bydlina i działającego w gminie Dłużec, powstał Oddziału AK Bydlin.
– 01.03.1943 – według spisu wykonanego przez władze Generalnego Gubernatorstwa na terenie Cieślina zamieszkiwały 264 osoby. Spis ten obejmował wszystkich, którzy w danej miejscowości zamieszkiwali co najmniej od 2 miesięcy.
– 16.04.1943 – w dzienniku inwigilacyjnym wydawanym przez Dowódcę Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa dla Generalnego Gubernatorstwa w Krakau (Krakowie) umieszczony został Tadeusz Bromblik s. Ignacego, urodzony w dniu 08.12.1919 roku w Cieślinie. Na osobie tej ciążyło przestępstwo ciężkiej kradzieży (schwerer Diebstahl) w placówce zamiejscowej Miechów (SchwDbst AußDst Miechow V A 308/43).
– 01.12.1943 – w wykazie poszukiwanych dla Generalnego Gubernatorstwa wydawanym z rozkazu Głównodowodzącego SP. i SD. (Grupa V) w Krakau (Krakowie) umieszczony został Tadeusz Bromblik s. Ignacego, urodzony w dniu 08.12.1919 roku w Cieślinie. Na osobie tej ciążyło przestępstwo ciężkiej kradzieży (schwerer Diebstahl) w placówce zamiejscowej Miechów (SchwDbst AußDst Miechow V A 308/43), co pociągało za sobą aresztowanie celem dalszego postępowania. Osoba ta pojawiła się również na kolejnych wykazach opublikowanych w dniach 01.01.1944 roku oraz 01.04.1944 roku.
– 26.06.1944 – w następstwie przeprowadzonych rozmów na spotkaniu w lasku bydlińskim pomiędzy por. Gerardem Woźnicą „Hardym”, harcmistrzem Edwardem Nowakiem „Jodłą” i Stanisławem Szreniawą „Gromem” doszło do przekształcenia dotychczasowego Oddziału AK Bydlin w rezerwowy oddział partyzancki. Dowódca Oddziału Partyzanckiego „Surowiec” OR 23 DP AK, Gerard Woźnica ps. „Hardy”, pismem z tegoż samego dnia zaakceptował zawarte porozumienie i wyraził zgodę na utworzenie oddziału rezerwowego. Tymże samym pismem mianował „Jodłę” dowódcą oddziału, a zastępcą „Groma”. Na wskutek energicznej akcji werbunkowej, w stosunkowo krótkim czasie stan oddziału podniósł się z 35 do 72 osób. Jego skład osobowy wyglądał następująco: Bydlin – 15 ludzi, Cieślin – 9 ludzi, Hucisko – 6 ludzi, Klucze osada fabryczna – 10 ludzi, Kolbark – 5 ludzi, Krzywopłoty – 3 ludzi, Kwaśniów Dolny – 8 ludzi, Kwaśniów Górny – 13 ludzi, Lgota Wolbromska – 1 człowiek oraz Załęże – 2 ludzi.
– lato 1944 – w celu zatrzymania spodziewanej ofensywy radzieckiej, Niemcy pośpiesznie zaczęli rozbudowywać umocnienia obronne. Do kopania okopów przeciwczołgowych zmuszana była okoliczna ludność oraz w niedziele załogi miejscowych fabryk. Pozostałości po okopach zachowały się do dzisiejszych czasów na wzgórzu za „organistówką”, w lesie za cmentarzem (przy drodze na „kwaśniowskie”) oraz na Górze Golczowskiej, w rejonie drogi polnej do Kobylicy.
– 30.07.1944 – partyzanci AK oddziału „Jodły” zdemaskowali i ujęli w Cieślinie niemieckiego agenta. Agent ten zbierał w okolicy wiadomości natury dywersyjno–partyzanckiej, zaś szczególnie interesował się osobami por. „Hardego”, „Twardego” oraz „Tadka”.
– 14/15.08.1944 – w czasie odwrotu partyzanckiego plutonu 2-giej kompanii pod dow. ppor. Piotra Przemyskiego „Aresa” wchodzącego w skład oddziału AK „Hardego” na koszary Wehrmachtu w Jaroszowcu, z Cieślina została zorganizowana furmanka do przewiezienia rannego w akcji dowódcy „Aresa”. Rannego przewieziono do Cieślina, a po kilku tygodniach na plebanię do Dłużca, gdzie zapewniono mu niezbędną opiekę lekarską. W trakcie rekonwalescencji w Dłużcu, w sylwestra 1944 roku, „Ares” poznał Zofię Szymańską, z którą po przejściu frontu w dniu 17.01.1945 roku wziął ślub i zamieszkali razem w Strzegowej.
– 15.08.1944 – przed kościołem w Cieślinie zastrzelona została przez niemieckiego okupanta Teofila Habrzyk (ur. 06.03.1916 r. w Kwaśniowie, c. Jana i Marianny zd. Gamrot), która zamiast do pracy przy okopach, poszła na Mszę św. do kościoła.
– 16.08.1944 – podczas łapanki do pracy przy okopach rozstrzelany został przez żandarmerię niemiecką młynarz z Cieślina Ludwik Kwiatkowski (ps. „Zdrój” z plutonu „Jodły”) (ur. 1910 r.). Zwłoki zamordowanego zakopano najpierw w ziemi, a dopiero potem po sprowadzeniu trumny pochowano je na cmentarzu w Cieślinie.
– 16.08.1944 – w trakcie prac przy kopaniu okopów zastrzelona została kobieta o nieznanym imieniu i nazwisku.
– 08.12.1944 – w Cieślinie poległ pochodzący z Chechła, kapral Stanisław Płonka ps. „Bimber” (ur. 21.04/04.05.1912 r. w Chechle, s. Antoniego i Julianny z Senkalów) – partyzant AK.
– 1944 – wraz z rozbudową oddziałów partyzanckich AK utworzono 5 punktów szkoleniowych. Dwa z tych punktów znajdowały się na ternie należącym do Cieślina – w młynie oraz w niewykończonym schronisku turystycznym (tzw. „Domu Narciarza”) przy granicy z Bydlinem. Pozostałe punkty zlokalizowane były w Bydlinie, w rejonie kapliczki na Wymysłowie oraz w młynie Wnuka na Stokach Kwaśniowskich.
– 17.01.1945 – do Cieślina wkroczyli żołnierze 80 Lubańskiej Dywizji Piechoty pułkownika Dymitra Kuźmina 59 Armii generała pułkownika Iwana Korownikowa, wchodzącej w skład I Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa. Krwawa bitwa z wojskami niemieckimi stacjonującymi w Zalesiu Golczowskim toczona była w dniach 17-18 stycznia 1945 r. w okolicach Kobylicy (za rzeką Biała Przemsza). Były powiat olkuski (w granicach sprzed 01.06.1975 roku) wyzwolony został przez korpusy armijne 59 Armii I Frontu Ukraińskiego w zasadzie w ciągu 5 dni. Jednakże w trakcie zaciętych walk poległo na tym terenie 1500 żołnierzy Armii Radzieckiej.
– 01.1945 – polegli „na pobojowisku na wzgórzu z polami ornym pomiędzy lasami 500 m za Cieślinem” żołnierze Armii Czerwonej na rozkaz komendanta wojsk radzieckich zostali zwiezieni na cmentarz parafialny w Cieślinie i pochowani w jednym zbiorowym grobie (36 osób). Wszelkie dokumenty poległych zabrane zostały przez dowództwo wojsk radzieckich. Inne przekazy podają, że na cmentarzu w Cieślinie pochowano 36 Rosjan, z czego 11 żołnierzy z pobojowiska w Cieślinie, natomiast pozostali zostali przywiezieni furmankami z Golczowic 15 żołnierzy i z Kwaśniowa 10 żołnierzy. W Cieślinie zginęło również 2 Niemców. Pochowani zostali tam gdzie zginęli – w lesie 300 m za wsią przy drodze do Kolbarku.
– 04.1945 – na cmentarzu w Cieślinie kosztem gromady oraz staraniem zarządu cmentarza i sołtysa urządzono wspólny grób żołnierzy radzieckich. Grób ogrodzono sztachetami i ozdobiono drewnianym pomnikiem. Grób miał ok. 50 m2. Cmentarz w Cieślinie był wtedy jeszcze nie ogrodzony.
– 1939-45 – oprócz wyżej wymienionych osób w czasie II wojny światowej z rąk niemieckiego okupanta śmierć poniósł również Ignacy Bromblik (ur. 13/25.07.1891 r. w Cieślinie, s. Jana i Julianny zd. Jurczyk), którego Niemcy wywieźli furmanką z Cieślina w nieznanym kierunku. Z aktu zgonu odnotowanego księdze USC Miechów pod datą 27.02.1948 roku (Nr 68/48) dowiadujemy się, że jego zgon nastąpił w dniu 27.02.1942 roku w Miechowie. Ponadto w bezpośredniej walce z okupantem w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku zginął mieszkaniec Cieślina Roman Mysior [Myszor] (ur. 10/23.09.1914 r. w Cieślinie, s. Kazimierza i Marianny zd. Jurczyk).